Co to jest strefa unikania?

Pytanie:

Co to jest strefa unikania?

od: Marek

Odpowiedź:

Roman Ratajczak:

Aby odpowiedzieć na Pańskie pytanie trzeba cofnąć się w czasie do początków XX wieku, kiedy to praktycznie zaczyna się nowa dziedzina astronomii - astronomia pozagalaktyczna.
W roku 1923 Edwin Hubble poprzez wyznaczenie odległości do cefeidy w Wielkiej Mgławicy w Andromedzie dostarczył dowodów, które pozwoliły rozstrzygnąć czy obserwowane mgławice spiralne leżą wewnątrz naszej Galaktyki, czy też są odległymi skupiskami gwiazd, podobnymi do Drogi Mlecznej.

Choć pierwsze próby wyjaśnienia natury tych tajemniczych obiektów były podejmowane już w XVIII wieku, to najgorętszy spór rozgorzał dopiero na początku XX wieku. Wcześniej obiekty mgławicowe były jedynie katalogowane głównie przez "łowców komet" aby uniknąć ewentualnych pomyłek

Ponieważ mapy rozkładu obiektów mgławicowych wykazywały dziwną niekonsekwencję - zdecydowany brak tych obiektów w pobliżu płaszczyzny dysku galaktycznego, rejon ten został nazwany strefą unikania.
Niektórzy astronomowie skłaniali się do hipotezy, iż mgławice są obiektami leżącymi wewnątrz Galaktyki, lecz odpychane przez nią nieznaną siłą (dysk jako najgęstsza część Galaktyki odpychał najsilniej, stąd brak mgławic w pobliżu dysku), a duża prędkość ich ucieczki miała być argumentem na poparcie tej teorii.
Inni uważali, że duża prędkość mgławic przemawia na korzyść hipotezy o odległych galaktykach, a dodatkowym argumentem (jak dziś wiadomo bardzo trafnym) było wytłumaczenie istnienia strefy unikania. Ponieważ niektóre mgławice obserwowane w kierunku płaszczyzny ich dysku mają ciemny cienki pas w tej płaszczyźnie, to Droga Mleczna jako jedna z wielu mgławic również posiada taką strukturę i to właśnie ona jest odpowiedzialna za zasłanianie odległych galaktyk, które leżą w pobliżu płaszczyzny dysku naszej Galaktyki.

Zatem strefa unikania, to po prostu efekt selekcji obserwacyjnej - nie możemy obserwować galaktyk w płaszczyźnie dysku gdyż gaz, pył i gwiazdy, których największe zagęszczenie występuje w tej płaszczyźnie przesłania nam obraz odległych i słabych obiektów.

6 września 2005