![]() | ORION |
| | ||||||
Planeta wyjątkowo odległa od swej gwiazdy
Planeta GU Psc b i jej macierzysta gwiazda, GU Psc widziane jako złożenie obrazów w świetle widzialnym i w podczerwieni (teleskopy Gemini South i CFHT). Ponieważ światło podczerwone jest niewidoczne dla ludzkiego oka, astronomowie użyli specjalnego kodu barwnego, w którym podczerwień jest sztucznie reprezentowana przez kolor czerwony. GU Psc b jest w podczerwieni jaśniejsza niż w innych filtrach, zatem jest na tym zdjęciu silnie poczerwieniona.
Naukowcy odkryli i sfotografowali nieznaną
dotychczas planetę, która znajduje się w odległości około 155
lat świetlnych od Układu Słonecznego. Ten gazowy gigant został
dodany do dosyć krótkiej listy egzoplanet odkrytych dzięki
bezpośrednim obserwacjom (ang. direct imaging). Okrąża
on GU Psc, gwiazdę trzy razy mniej masywną od Słońca, leżącą w
gwiazdozbiorze Ryb (Pisces). Odkrycie to było możliwe dzięki
połączeniu obserwacji wykonanych przez teleskopy Gemini,
Obserwatorium Mont-Mégantic (OMM), Kanadyjsko-Francusko-Hawajski
Teleskop CFHT oraz instrumenty ze słynnego Obserwatorium
Kecka.
Planeta GU Psc b znajduje się blisko 2000 razy
dalej od swej macierzystej gwiazdy niż ma to miejsce w przypadku
Ziemi i Słońca. To rekord pod względem tego dystansu. Znając go,
można również wyznaczyć okres orbitalny planety, który w
przypadku GU Psc wynosi aż 80 000 ziemskich lat – tyle trwa zatem
tamtejszy rok.
Ta duża odległość od gwiazdy ma też jednak swoje zalety –
to właśnie ona pozwoliła naukowcom na uzyskanie jej obrazów w
dziedzinie optycznej. Porównując zdjęcia wykonane na różnych
długościach fal – czyli w różnych barwach - z teleskopów OMM i
CFHT można było poprawnie znaleźć położenie samej planety.
Planety takie wyglądają na znacznie większe, gdy ogląda się je w
podczerwieni, niż w świetle widzialnym, ponieważ ich temperatura
powierzchniowa jest niższa w porównaniu z temperaturami innych
obiektów - gwiazd.
Naukowcy zainteresowali się
otoczeniem gwiazdy GU Psc, bowiem była ona już
wcześniej zidentyfikowana jako członek młodej grupy gwiazd AB
Doradus. Tak młode gwiazdy, liczące sobie zaledwie 100 milionów
lat, są pierwszymi celami w poszukiwaniach planet pozasłonecznych
metodą obrazowania, gdyż ewentualne, krążące wokół nich
planety nadal podlegają chłodzeniu, przez co są obserwowane jako
jaśniejsze. Nie oznacza to jednak, że planety takie jak GU Psc b są
bardzo powszechne. Po uważnym zbadaniu ponad 90 takich gwiazd
znaleziono jak dotychczas tylko jedną tego typu
planetę.
Samo znalezienie planety nie pociąga za sobą
możliwości prostego wyznaczenia jej masy. Można jednak wykorzystać
teoretyczne modele ewolucji planet i oszacować jej inne
charakterystyki. Spektrum GU Psc b wykonane przez teleskop
Gemini North porównano tu na przykład z takimi modelami, dzięki
czemu wykazano, że temperatura planety jest rzędu 800° Celsjusza.
Znając jeszcze wiek gwiazdy GU Psc (z jej położenia w grupie AB
Doradus) można było już wyznaczyć masę planety, która jest
równa około 9 – 13 mas Jowisza.
Więcej na ten temat w artykule naukowym "Discovery of a Wide Planetary-mass Companion to the Young M3 Star GU Psc" (AJ, 2014).