teleskop CHANDRA

Studenci na zajęciach zaobserwowali wybuch supernowej - zwykłe obserwacje, a tu taki fart! Po 21 stycznia teleskopy na całym świecie obserwowały ten obszar w galaktyce M82. Co było przyczyną wybuchu? Dane z teleskopu Chandry sugerują dwa możliwe scenariusze.

6 miliardów lat świetlnych stąd. Pierwszy pomiar spinu tak odległej czarnej dziury. Pomoże to zrozumieć jak te obiekty ewoluują w czasie.

Astronomowie od dawna poszukiwali dowodów na to, że Sagittarius A * (Sgr A *), supermasywna czarna dziura znajdująca się w centrum Drogi Mlecznej, wytwarza dżety - strumienie naładowanych cząstek o wysokich energiach. Obecnie wiemy, że dżety faktycznie istnieją – przemawiają za tym najnowsze wyniki badań przeprowadzonych przez Teleskop Rentgenowski Chandra i potężny interferometr radiowy VLA (Very Large Array), zlokalizowany w Nowym Meksyku.

W oparciu o obserwacje Rentgenowskiego Kosmicznego Teleskopu Chandra należącego do NASA, astronomowie odkryli w galaktyce Andromedy (M31) bardzo dużą ilość czarnych dziur. Obserwacje prowadzone były na przestrzeni 13 lat i łącznie było ich ponad 150. Dzięki nim udało się wskazać aż 26 kandydatów na czarne dziury. To największa do tej pory liczba takich obiektów znalezionych poza naszą Galaktyką. Wielu uważa galaktykę Andromedy za siostrę Drogi Mlecznej, a ostatnie badania pokazały, że obie galaktyki najprawdopodobniej zderzą się za kilka miliardów lat.

Mamy obecnie czas gotowania świątecznych potraw - nierzadko na podstawie sprawdzonych, domowych przepisów. Tymczasem astronomowie zadają sobie inne pytanie - jaki jest najlepszy przepis na czarną dziurę ? Czy inaczej: jaki jest optymalny zestaw składników budujących gwiazdy, by w danym regionie galaktyki utworzyło jak się najwięcej czarnych dziur ?

Supermasywne czarne dziury są uważane za pozostałości po tzw. mergerach - łączeniu się dwóch galaktyk o różnych masach, złożonych z miliardów gwiazd. Astronomowie z projektu Chandra (orbitalne obserwatorium promieniowania rentgenowskiego NASA) odkryli właśnie pierwszą taką parę czarnych dziur, znajdującą się w zwykłej galaktyce spiralnej, NGC 3393, podobnej do Drogi Mlecznej. Znajduje się ona dosyć blisko nas - w odległości zaledwie 160 milionów lat świetlnych od Słońca. Obie czarne dziury znajdują się w jej centrum i dzieli je dystans około 490 lat świetlnych. Są pozostalością procesu łączenia sią dwóch galaktyk sprzed co najmniej miliarda lat.

NGC-4151 Galaktyka NGC 4151. Zdjęcie wewnątrz pokazuje powieszenie centrum galaktyki o rozmiarze 2000 lat świetlnych. Dane z satelity CHANDRA z większego zdjęcia przedstawione są za pomocą koloru niebieskiego oraz dane radiowe z interferometru VLA (kolor fioletowy), a także obserwacje optyczne z teleskopu Hubble'a (kolor żółty) pokazujący rozkład emisji tlenu. Liniowość struktury w centrum potwierdza hipotezę o wcześniejszym wybuchu z supermasywnej czarnej dziury w centrum galaktyki. Źródło: X-ray: NASA/CXC/CfA/J.Wang, et al.; Optical: Isaac Newton Group of Telescopes, La Palma/Jacobus Kapteyn Telescope; Radio: NSF/NRAO/VLA Do zbadania centralnego regionu spiralnej galaktyki NGC 4151 wykorzystano obserwacje w dziedzinie rentgenowskiej, radiowej i optycznej. Galaktyka NGC 4151 została nazwana przez astronomów „okiem Saurona” przez podobieństwo do oka negatywnej postaci w powieści „Władca pierścieni”. W „źrenicy oka” obserwacje rentgenowskie, które wykonał satelita CHANDRA (kolor niebieski na zdjęciu) połączone zostały z obserwacjami optycznymi (kolor żółty) przedstawiającymi zjonizowany wodór (HII), wykonane na 1 metrowym teleskopie Kapteyn'a w La Palma.

Ten piękny obraz powstały w wyniku złożenia kilku zdjęć przedstawia N49, pozostałość po wybuchu supernowej w Wielkim Obłoku Magellana. Nowe, długie obserwacje pochodzące Rentgenowskiego Obserwatorium NASA Chandra, oznaczone niebieskim kolorem, ukazują obiekt w kształcie pocisku wyrzucony poza obszar pozostałości po wybuchu gwiazdy.

W ciągu ostatnich 10-ciu lat Rentgenowskie Obserwatorium NASA Chandra wielokrotnie obserwowało Galaktykę Andromedy. Łącznie uzyskano prawie milion sekund obserwacji, co jak dotąd stanowi unikalny zestaw danych dający informacje na temat ewolucji najbliższej supermasywnej czarnej dziurze znajdującej się poza granicami naszej Galaktyki.

Trwające ostatnią dekadę obserwacje procesów chłodzenia zachodzących w jedenej z najmłodszych znanych gwiazd neutronowych, dostarczyły nowych informacji na temat budowy wewnętrznej tych super-gęstych martwych gwiazd. Dr Wynn Ho zaprezentował swoje najnowsze wyniki badań na spotkaniu Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego w Glasgow w dniu 15 kwietnia.

Najnowsze wyniki pochodzące z Obserwatorium Rentgenowskiego Chandra oraz naziemnych teleskopów Magellana sugerują, że gęsty obiekt, będący pozostałością po gwieździe, został rozerwany przez czarną dziurę tysiąc razy masywniejszą niż Słońce. Jeżeli wyniki zostaną potwierdzone będzie to silny dowód na istnienie czarnych dziur o pośrednich masach. Jak dotąd wśród naukowców nie ma zgody, czy tego typu czarne dziury w ogóle występują we Wszechświecie.

Wiatry z dysków akrecyjnych jako mechanizm tłumienia dżetów w mikrokwazarze GRS 1915+105 to tytuł z artykułu opublikowanego 26 marca w czasopiśmie Nature, w którym autorzy próbują rozwiązać zagadkę powstawania i tłumienia dżetów w mikrokwazarach.

Gwiazdy o masach większych niż około 8 mas Słońca kończą swój żywot w wybuchu supernowej. Zewnętrzne warstwy gwiazdy zostają wówczas odrzucane w przestrzeń kosmiczną na wiele tysięcy kilometrów odsłaniając resztki gazu i pyłu gwiezdnego

Rentgenowskie Obserwatorium Chandra Amerykańskiej Agencji Kosmicznej NASA dostarczyły danych, dzięki którym wyznaczono wartość stałej Hubble’a – współczynnika określającego stopień rozszerzania się Wszechświata.

Na zdjęciu obok przedstawiono ostatnie stadium życia gwiazdy podobnej do Słońca, mgławicę planetarną. Forografia jest kompozycją obrazów: rentgenowskiego z Chandry (niebieskie), optycznego (zielone) i podczerwonego (czerwone) z teleskopu Hubble’a.